گه‌وره‌ترین پێشگۆیى له‌مێژوودا
له فارسیه‌وه بۆ کوردى، کارزان راوه‌ند
له پاییزى ساڵى ١٩٣٩ کاتێک ئادوڵف هیتلێر له هه‌وڵى ده‌ست پێکردنى شه‌ر٠ى جیهانى دووهه‌مدابوو، سه‌رنجى (ماگدا) ژنى (ژۆزف گوبلزا) وه‌زیرى پرووپاگه‌نده‌ى ئ٠Žالمانى نازى، سه‌رنجى بۆ لاى هێندێک پێش گۆیى راکێشرا.
له‌م پێش گۆییانه‌دا باسى له هاتنى هیتلێر و ر٠ایشى سێهه‌م کردووه به شێوه‌ى (تێک چوونى ده‌رونى) ناوى هێناون.
به‌لام له‌وکاته‌دا هیچ کام له ر٠اڤه‌که‌ره(پێش گۆ) خوش بینه‌کانش نیانده‌توانى به‌ڵێنى سه‌رکه‌وتنى رایش بده‌ن. له به‌ر ئه‌وه وه‌زاره‌تى پر٠وپاگه‌نده‌ى ئالمانى نازى به‌ڵێنى هه‌ڵگه‌ر٠انه‌وى روداوه‌که‌ى به قازانجى هیتله‌ر دا.
هێزى هه‌وایى ئاڵمان له ساڵى ١٩٤٠ هه‌زاران لاپه‌ره٠ى له پێش گۆییه‌کانى (ئاداموس) له به‌رزایى ئاسمانى فه‌رانسه و به‌لژیک دا بلاو کرده‌وه که ناو ئه‌و لاپه‌ره‌انه‌دا باس له سه‌رکه‌وتنى ئاڵمانى له شه‌ر٠دا ده‌کرد، هه‌روه‌ها باشوورى رۆژهه‌لات فه‌رانسه‌ش تووشى شه‌ر٠ى ناوخۆیى ئه‌بێت .
ئامانج له‌م کاره ئه‌وه بوو که هه‌لاتووه‌کان ر٠ێگاى پاریس نه‌به‌ستن و سپاى ئاڵمان بتوانێ بێ کێشه له هه‌موو جاده‌کاندا رێ بکات. له‌وه‌لامى ئه‌و کاره‌دا ده‌زگاى نه‌هێنى بریتانیا لاپه‌ر٠ه‌ى ئه‌سڵه‌که‌ى پێش گۆییه‌کان که باسى له سه‌رکه‌وتنى هێزى هاوپه‌یمانان (موتفقین) کرد بوو، بلاو کرده‌وه.
(میشلدونوسترئادام) که دوایه‌کان ناوى گۆرى به‌نوستر ئاداموس له ساڵى ١٥٠ ٣ له ( سنترمى پروونس) له دایک بووه. بنه‌ماله‌که‌ى یه‌هودى بوون و دوایى بوون به مه‌سیحى. (نوستر) که ئه‌وکات گه‌نج بوو بووه به کاتۆلیک، ئه‌و خویندکارێکى زیره‌ک بوو که دوایه‌کان بوو به دوکتۆرێکى باش، به‌تایبه‌ت له چاره‌سه‌ر کردنى تاعون شاره‌زایه‌کى زۆرى بوو.
یه‌کێک له‌و شتانه‌ى که‌ئه‌وى سه‌رخست خوێن گرتن وتاقى کردنه‌وه خوێی له نه‌خۆشه‌کان بوو که له قه‌رنى شانزده شۆرشێکى گه‌وره بوو له‌کارى پزشکى دا.
(نوستر له بواره‌کانى دیکه‌ش دا هه‌ر له پێشکه‌وتوندا بوو. به پێ هه‌ندێ شایه‌تى حال ١٠ ٠ ساڵ پێش گالیله باسى له گه‌رانى عه‌رز به ده‌ورى خۆر دا کردبوو. هه‌روه‌ها بلیمه‌تى ئه‌وله بوارى پێش گۆیى له‌ساڵى ١٥٥٥ ده‌رکه‌وت. له‌وکاته‌دا یه‌که‌مین کتێب له ١٠ کتێبه‌که‌ى به‌ناوى (قرون) بلاوکرده‌و که بریتى بوو له ١٠ ٠ پێش گۆیى یه‌شێوه‌ى شێعر. (ئاداموس) هیچ کاتێک شێوه‌ى پێش گۆیه‌کانى خۆى بۆ داهاتوو ده‌رنه‌خست. ئه‌و بۆ ئه‌م کاره جامى ئاوى له‌سه‌ر سێ پایه یه‌کى برونزى داده‌ناو له ناکاو، و له هه‌مان کات دا پێش گویه‌کان ئه‌هاتنه مێشکیه‌وه.
له کاتێک دا که زۆر گه‌نج بو چوو بۆ ئیتالیا له‌به‌رده‌م راهێبک به‌ناوى (فلین پرتى) چۆکى دا داو له به‌رانبه‌ر بوونى چاوى ئه‌وخه‌ڵکه‌ى سه‌ریان سوورمابوو ووتى، من له به‌رانبه‌ر باره‌گاى موقه‌دس پاپ چۆکداده‌ده‌م. له ساڵى ١٥٨٥ ئه‌و راهیبه به‌ناوى پاپ (سیکتوس په‌نجم) بوو به سه‌رۆکى کلیساى کاتۆلیک. جارێکیشده‌چێ بۆلاى ( کاترین دومسى) ژنى یه‌که‌مى فرانسه کۆرێکى بچوکى بینی که له گه‌ڵ ژنه‌یه‌که‌مى فرانسه‌دا بوو. ئه‌و گوتى ئه‌و کۆره رۆژێک ئه‌بێته به شاى فرانسه. ئه‌و کوره( هنرى ناوار) بوو که‌له دوایدا به‌ناوى (هنرى چوارم) بوو به شاى فرانسه .
ر٠ۆژى له میوانیه‌کدا یه‌کێک له نه‌جیب زاده‌کانى فرانسه ئه‌یویست (نوستر)ئیمتحان بکات، و داواى له‌و کرد چاره‌نوسى ئه‌و دوو مه‌ر٠ه که ره‌نگى یه‌کێکیان ره‌شه و یه‌کیکیان سپپى یه‌باس بکات. پێش گۆى به‌کات. ( ئاداموس ) وه‌لامى دایه‌وه که نه‌جیب زاده مه‌ر٠ه ره‌شه‌که ده‌خوات و مه‌ر٠ه سپیه‌که ئه‌بێت به خواردنى گورگ، به‌لام نه‌جیب زاده یه‌کسه‌ر بر٠یارى دا که‌مه‌ر٠ه‌سپیه‌که سه‌ربر٠ن و بۆ شه‌و ئاماده‌ى به‌که‌ن. کاتێک خواردنه‌که ئاماده بوو نه‌جیب زاده(ئاداموس )ى دایه به‌رگالته‌وقسه‌کردن، به‌لام خزمه‌تکاره‌که‌ى پێ گووت که ر٠انه‌گورگێک هێرشیان کردوته سه‌ر مه‌ر٠ه‌کانى ناو حه‌وشه‌که کاتێک و یستوومانه مه‌ر٠ه سپیه‌که ر٠زگار بکه‌ین نه‌مانتوانیوه‌و ئێستاش خه‌رێکى خواردنى مه‌ر٠ه ره‌شه‌که‌ن.
(نوستر) مردنى خۆى له ساڵى ١٥٦٦ پێش گۆى کرد، ئه‌و له کاتى مردنى دا فه‌رمانى دا وه‌ره‌قیێکى بر٠ۆنزى که تاریخیێکى له سه‌ر هه‌ڵ که‌ندرابوو بۆ بخه‌نه ناو تابوته‌که‌یه‌وه. کاتێک له ساڵى ١٧٠ ٠ قه‌بره‌که‌یان هه‌ڵ که‌ند له‌به‌ر ئه‌وه‌ى شوێنى تابوته‌که‌ى بگۆر٠ن بۆ شوێنێکى باشتر، له ناو تابوته‌که‌دا وه‌رقه‌یێکى برۆنزى که ژماره ١٧٠ ٠ له سه‌ر هه‌ل که‌ندرابوو بینیه‌وه.
له‌به‌ر ئه‌وه‌ى که( نوستر ئاداموس) ده‌ترسا لێژنه‌ى لێکۆلێنه‌وه ئه‌و تاوانبار بکات به سیحر کردن، هه‌میشه پێش گۆیه‌کانى به‌ر رواڵت هه‌ڵگرانه‌وه و زۆر جاریش به زمانى ئینگلیزى یا فرانسه کۆن دنووسى . ئه‌م مه‌سه‌له‌یه بوو هۆى ئه‌وه‌ى که شیکردنه‌وه‌ى جوراجۆرى لێ بکه‌ن. به‌لام زۆربه‌ى پێش گۆیه‌کانى ئه‌و تا ئێستا راسته‌قینه بوو توانیویه‌تى پایه‌ى یه‌که‌مى تا سنورى گه‌وره‌ترین پێش گۆى مێژوو به‌رزکاته‌وه.
