ئارام سلێمانیئەگەر چاوێکی خێرا بە لاپەرەکانی مێژووی کورد دا بخشێنینەوە دەبینین کە رۆڵە قارەمانەکانی ئەم گەلە بەسەدان داستان و خۆراگری و نەبەردیان  لە بەرامبەر داگیرکەران ودووژمندا تۆمارکردووە و بوونەتە  جێی شانازی نەوەکانی دوای خۆیان و هەروەها رەمزێک بۆ خەبات و خۆراگری نەتەوەی کورد . ئەگەرچی کوردستان لەلایەن دەولەتە زلهێزەکانی  ئەو کاتەوە دابەشکرا بەسەر چوار دەولەت کە سوریا و عیراق و ئێران و تورکیا بوو کە تا ئێستاشی لەگەڵدابێت درێغییان....

 نەکردووە لە هەوڵدان بۆ نەمان و سرینەوەی نژادی کورد چ لە ئیعدام و زیندانی کردن و ئەشکەنجەدان و برسی کرد چ بە کیمیاباران و زیندەبەچاڵکردن و روخاندنی مال و گوند وئاوارە و دەربەدەرکردنی خەلکی لە ناوچەکانی خۆیان بۆ شوێنی دیکە و چەندین کاری قێزونی دیکە، بەلام ئەم هەنگاوانە نەبوونە هۆیی بێدەنگ کردنی نەتەوەکەمان لەهەمبەر بەدەست هێنانی مافەرەواکانمان  . بەلکو بە پێچەوانەوە زیاتر لە جاران بووە هۆیی ئەوەی کە گەلەکەمان خۆراگروبەهێزتربێت . لەدوای سەر هەلدانی گروپی دەولەتی ئیسلامی  لە عێراق و شام ناسراو بە (داعش) و هێرشکردنی بۆسەر عێراق و سوریا و داگیرکردنی موسل لە کەمتر لە 24 کاتژمێردا جارێکی دیکە هەرێمی کوردستان کەوتە بەرمەترسیەکی دیکەی دژمنان و هەولدان بۆ داگیرکردن وخولقاندنی کارەسات و ماڵوێرانی لەم خاکە ئازادکراوە ،  هەرچەند داعش لە سەرتادا توانی ببێتە جێی مەترسی بۆ سەر هەرێمی کوردستان بەگشتی و هەولێری پایتەخت بەتایبەتی بەلام لە دواجاردا لەلایەن هێزی پێشمەرگەی کوردستان و خەلکی خۆبەخش توانیان پێشرەویەکانی ئەم گروپە تیرۆریستیە راگرن و پاشەکشەیان پێ بکەن بوونە جێی سەرسورمانی گەلانی جیهان لە بە هێزی و خۆراگری هێزی پێشمەرگە کە لەدوایشدا بەشێکی زۆری ولاتانی جیهان بەگشتی و ئەمریکا بەتایبەتی هاوپەیمانیتیەکی بە هێزیان کە لە 40 دەولەت پێکهاتبوو  دامەزراندا بۆ لەناوبردنی داعش و هەروەها پرچەک کردنی هێزەکانی پێشمەرکە و بۆردومانکردنی ئەو شوێنانەی کە چەکدارانی داعشی لێبوون لەلایەن ئەمریکاوە کە ئەمەش بووە هۆی ئەوەی پێشرەویەکانی داعش بۆ سەر ناوچەکانی هەرێمی کوردستان بە تایبەتی هەولێری پایتەخت کەمبێتەوە و زەرەروزیانێکی مادی و گیانی زۆربکەوێت لەسەریان و  ستراتیژی سەربازیان لە هێرشەوە بگۆرن بۆ بەرگریکردن  وپاشەکشە کردن . لە ئێستاشدا بەشێکی دیکەی خاکی کودستانی سوریا بۆ ماوەی زیاتر لە مانگێکە کەوتۆتە بەر شاڵاوی هێرشەدرندەکان چەکدارانی داعش کە ئەویش شاری کۆبانی یە کە بە چەکی قورس و پێشکەوتوو لە سێ‌ لاوە هێرشی بەربلاو دەکاتە سەر ئەو شارە و هەموو هەولێکی بۆ ئەوەیە کە شاری کۆبانی داگیر بکات  بەلام خەڵکی نیشتیمان پەروەر ویەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) توانیویانە بە هەموو شێوەیەک بەرگری لە کۆبانی بکەن و ناههێلن بە ئاسانی شاری کۆبانی کۆمەلکوژیەکی بەرفراوان بکرێت هەربۆیە دەبێت وڵاتانی جیهان بە هەمووشێوەیەک پشتگیری لە کۆبانێ‌ بکەن و بیپارێزن . ئەوەی جێی خۆشحالیە ئەو هەڵوێستە جوان و خۆشەویستیەی خەلکی کوردستانی ئێرانە بۆ شاری کۆیانی کە سەرەرای کەش و هەوایەکی ئەمنیەتی زۆر و رێگریەکانی رژێمی ئاخوندی ، بەخۆپیشاندان و وتنەوەی دروشمەکانی دژ بەداعش پیشتگیری خۆیان بۆ خۆراگری نەتەوەکامان لە کوردستانی سوریا دووپات کردەوە  بێجگە لەکوردستانی ئێران لە ولاتانی دەوروبەر و ئەورپاش رەوەندی کورد بە خۆپیشادان پشتگیریان لە کۆبانی کرد وداوایان ئەوەیە کە ولاتانی هاوپەیمانی بەگشتی و تورکیا بەتایبەتی رۆلی تەماشەکەر نەبین و بە هانای کۆبانی وە بچن . لە کۆتایشدا دەتوانین ئەو خۆراگریەی نەتەوەکەمان لە کۆبانی وەک یەکێک لە رەمزەکانی خۆراگری نەتەوەی کورد لە هەمبەر دوژمنان و ناحەزان دابنێین و لە مێژووی پر سەروەری نەتەوەکەمان بینووسینەوە .چەند زانیاریەک لە باری شاری کۆبانیناو ی کۆبانی: بەپێی سەرچاوەکان شاری کۆبانێ‌ لە ساڵی1892 دروست بووە سەرەتا ناوی بەهاری عەرەب بووە بەلام ناوی کۆبانی بەبۆچوونی زۆربەی خەلکەکەی لە ناوی کۆمپانی هاتووە چونکە لە سالانی 1910تا 1920 ئۆفیسی کۆمپانیایەکی ئەڵمانی لێبوو کە پرۆژەی دروست کردنی رێگای شەمەندەفەری نێوان بەرلین – بەغدا ی جێبەجێدەکرد هەروەها زۆربەی کرێکار و خێزانەکانیان لە دەوروبەری کۆمپانیەکە نیشتەجێبوون وە زۆربەشیان کورد بوون دواتر ناوەکە هەر بەشێوەی خۆی مایەوە و بە کۆبانی ناوی دەرکرد بەلام دواتر رژێمی سوریا ناوەکەی گری بۆ (عین للعرب) بەواتای چاوی عەرەب  کە ئەم ناوەش بۆ ئەوە هاتووە کە کۆبانی وەک ناوچەیەکی عەرەب پێناسە بکرێت نەک کورد جوگرافیا:رووبەری کۆبانی 3000،23 کیلۆمەتری دووجایە و دانیشتوانەکەی بە گوێرەی سەرژمێریەکان نزیکەی60000 هەزار کەس دەبن وە بە گوندەکانی دەوروبەریەوە زیاترە لە 460هەزار کەس . لە رووی جوگرافیاو شوێنەوە لە سەر سنوری نێوان سوریا و تورکیایە و 30 کیلۆمەتر لە رۆژئاوای ئاوی فورات و 100کیلۆمەتر لە ئورفاوە و 150 کیلۆمەتر لە ناوەندی پارێزگای حەلەبەوە دوورە و لە باکورەوە سنوری تورکیایە و لە باشورەوە سنوری پارێزگای رەقەیە و لە رۆژهەڵاتەوە هاوسنورە لەگەل گرێ سپی (تەل ئەبیەد) لە رۆژئاواشەوە لەگەل جەرابلس(کەناری فورات) و مەنبەج هاوسنوورە ، زۆرینەی خاکەکەشی دەشتاییەکی راستە . هەروەها بەرزایەکانیشی بریتیە لە چیای مشتەنوور کە بەرزاییەکەی 600مەترە هەروەها قەرەبەکر و خان مەحموود و چیای ڕەش . خاکەکەی کشتوکالی و بە پیتە و بەرکەتە وە هەندێک لە بەرهەمەکانی رەوانەی دەرەوەی سوریا دەکات .هەروەها کۆبانێ‌ لە چوار ناحیە پێکهاتووە کە بریتین لە ناوەند و شێخلەر و سەرین و جەلەبی .ئابووری :ئابووری ناوچەکە زیاتر کوشتوکاڵیە و گوندەکانی کە نزیکەی 320 گوندن هەر کاری چاندن و جوتیاری دەکەن وە گرینگترین بەرهەمەکانیان بریتین لە پەمۆ و گەنم و باینجان و جۆ و گارس و کونجی و کەمون(بەهارات ) هەروەها لە زۆر شوێن فستق و میوەی قەیسی و ترێ‌ و هەنجیر و هەنار بەرهەم دەهێنرێت . هۆزەکان  : دیارترین هۆز لە کۆبانی و هەرێمی باشوری ئورفا بەرازی یە کە لە مێژووی کورداندا رۆلی دیاریان هەبووە . شاهین بەگ ناوێک بەرەبابی بەگزادەی میران (بەگلەر) سەرۆکایەتی دەکردن . هۆزەکانی دیکە بریتین لە (شەدادی- مەعاف-دنان – قەرەبەرکیران- بێسکان – ئەلێدینا- زروار- ئۆخیان – شێخان – کێتکان – میران) زمانی‌ قسەکردنی‌ دانیشتوانی‌ کۆبانێ‌ شێوەزاری‌ "کرمانجی‌" یەو هاوکات کورد و ئەرمەنی‌ تێدا ژیاون کەبەشێکی‌ زۆریان لەبەر زەبروزەنگی‌ تورکەکان ڕایانکردووە، بەڵام زۆرینەی‌ هەرە زۆری‌ ئەرمەنەکان هەر لەکۆتایی‌ سەدەی‌ نۆزدەوە تا ساڵانی‌ حەفتاکان وردە وردە ڕەویان کردووە و کۆبانیان جێهێشتووە.سەرچاوە ویکیپیدیا کوردی