کامیل نورانی فەردئیسلام ئەو دینەیە کە لە پاش 1400 ساڵ تا هەنووکەش خاوەن پەیرەوێکی بەرچاوە لە سەرانسەری جیهان و رەنگ بێ تەنیا دینێک بێ کە پەیرەوانی زۆرترین رووداو و بابەتی نەگتیڤ و پۆژزەتیفیان لە ماوەی ئەو مێژووە دوردرێژە خوڵقاندبێ و لێکدانەوە و خوێندنەوەی جۆراوجۆری بۆ کرابێ.
ئەوەی حەقیقەت بێ ئیسلام خاوەنی شارستانیەتێکی تایبەت بە خۆیەتی و وەک زۆرێک لە شارستانیەتەکانی تر لە سەردەمی ئێستا بەدوای مێژووی ونبوو و پێگەی خۆیەتی . هەڵبەت ئەو پێگەیە بە پێی پێوانە و تەعبیری تاکە پەیرەوەکانی جیاوازیی هەیە و بە هەمان شێوەش گەیشتن بەو ئامانجە رێگە و رێچکەی جۆراوجۆری بووە. پاشەکشێ و یان بە تەعبیرێکی تر پەراوێزکەوتنی ئەو شارشتانیەتە لە رەوتی پێشکەوتنی مرۆڤایەتی و نەخشەکێشانی جیهانی وەک ساموئێل هانتیگتۆن دەڵێ وای کردووە بەشێک لە پەیرەوانی ئەو مەکتەبە لە رێگەی هەڵەوە بەدوای مێژووی زێرینیانەوە بن و لە دابەشکارییە جیهانیەکان داوای پشک و بەشی خۆیان بکەن. ساموئیل هانتیگتۆنی بیرمەند دەڵێ شارستانیەتی ئیسلام لە جیهانی ئەمرۆ هەست بە کەم و کووری و لە دابەشکارییە جیهانیەکان هەست بە پەروایزکەوتن دەکات و بۆ قەرەبووکردنەوەی دەست بۆ دژایەتی دژبەرانی و هەوڵدان بۆ پێگەی دیار دەکات. لەوەش زیاتر دەروا و باس لە سەرهەڵدانی شەری جیهانی سێهەم لە ژێر ناوی پێکدادانی شارستانیەتەکان دەکات و بێگومان جەمسەرێکی ئەو پێکدادانەش خاوەن پەیرەوانی ئیسلامن. رەنگ بێ ئەوەی لە گرووپە ترۆریستیە توندئاژووەکانەوە دەیبینین دەرکەوتەکانی ئەو پێکدادنە بن کە بێگومان لە ئێستادا مەترسیەکانی زیاتر بووە لە رابردوو. هیچ گومانێک لەوە دا نییە کە لێکدانەوە و دیاریی کردنی ئامانج و رێگەی گەیشتن بە خەونەکان، لە لایەن ئەو گرووپانەوە هەڵە و نارەوایە و رێگەکارەکانیان بە تەواوی دژایەتی لەگەڵ رەوتی پێشکەوتنەکانی مرۆڤایەتی و بنەما ئەخلاقیەکانی ئەو سەردەمە هەیە و هەر ئەو جۆرە هەڵس کەوتە دزێوانە دۆسیەکەیان لەگەڵ نارەوایەیێکی سەداسەد رووبەروو دەکاتەوە و شایەنی ئەوەن بە توندترین شێوە رووبەروویان ببینەوە. ئەوەی لەو نووسینە دا زیاتر دەمهەوێ ئاماژەی پێبکەم ئەوە نییە کە بمهەوێ نارەوایی و لەسەر حەق نەبوونی ئەو جەمسەرە بسەلمێنم ، بەڵکو زیاتر مەبەستم دۆزینەوەی رێگەچارەی شیاوە بۆ دەربازبوون لەو شەرە خوێناوییەی کە هانتیگتۆن پێش بینی بۆ دەکات و لەوانەیە لە داهاتوو زیاتر پەرەی پێبدرێ و سەرجەم مرۆڤایەتی پێوە بناڵینن و لەهەمان کاتیشدا باس کردنە لەو رێگەچارەیەی کە لەدرێژ ماوەدا لاوازیی ئەو تاقم و لایەنە ترۆریستیانەی لێدەکەوێتەوە. ئایا شەر لەگەڵ ئەو رەوتانە بە تەنیا بەس دەبێ و ئەو هەوڵانە دەتوانن تا چ رادەیێک کاریگەر بن و ریشەی ئەو جەمسەرە لە بن دەردێنێ یان خۆد پێویستە هاوتەریب لەگەڵ ئەو هەوڵانە رێگە چارەی دیکەش بگیردرێتە پێش.پێویستە بۆ وەڵامی ئەو پرسیارانە ئاماژە بۆ ئەو راستیە بکەین کە هەوڵدان بۆ سرینەوەی ئەو شارستانیەتە خەراپترین بژاردەیە کە دەکرێ بیری لێ بکرێتەوە و هەرگیزیش سەرکەوتوو نابێ، چوونکە بە درێژایی ئەو مێژووە مانەوەی ئەو بیرباروەرە ئەوەی سەلماندووە. وەک چۆن لە ئێستا دا هێندێک بۆچوون هەیە بە مەبەستی دژایەتی ئەو جەمسەرە فەندمنتالیسم و درندەیە سەرجەم شارستانیەتەکە دەکاتە ئامانج و تەر و ووشک بە یەکەوە دەسووتێنێ. بەشێک لەو هێرشانە لە ژێر ناوی ئەوە دەکرێ کە هەڵگرانی ئەو فکرە شوێنکەوتووی عەرەبن، سەرەڕای ئەوەی کە ئەو شێوە هێرشە بۆنێکی رەگەزپەرەستی و سووکایەتی بە رەگەزەکانی تری پێوە دیارە لەهەمان کاتدا بۆچوونێکی تەواو هەڵەیە و ئیسلام بوونی کوردێک بە واتای بوون بە عەرەب و یان پەیرەوی کردنی لە عەرەب نییە. هاوشێوەی ئەو بۆچوونە لە لای رژیمی دژە مرۆڤی ئاخوندیش دەبیندرێ کە لە ژێر ناوی رۆژئاوا لێدراوی (غرب زدگی) دژایەتی هەموو فکرێکی دیموکراسیخوازی دەکات و هەر کەسێک بە جۆرێک باسی لە دیموکراسی و بنەماکانی ئازادی بکات ، تۆمەتی پەیرەوی کردن لە رۆژئاوا و ئەمریکای پێوە دەلکێندرێ. بۆیە چەندە ئەو فکرەی دەسەڵاتدارانی ئێران ناراست و هەڵەیە بەهەمان شێوەش ئەو بۆچوونەی دەلێ پەیرەوی کردن لە ئیسلام هاوتای بوون بە عەرەبە هەڵە و ناراستە. لەسەرەوە ئاماژەمان بە جۆراورجۆی پێوەرەکان لە لایەن تاکە پەیرەوەکانی ئیسلام کرد. لە بەرانبەر ئەو هێزە تۆقینەر و مرۆڤ کوژانە هێز و بەرەیێکی بەرفراوان بوونی هەیە کە باوەری وایە ئەو کردەوە و هەڵسووکەوتانە دژایەتی تەواویان لەگەڵ بنەماکانی دینی ئیسلام هەیە و تەنانەت بوونی ئەو گرووپانە زیان دەگەێنن بە دینەکە و دژایەتی و لەناوچوونیان بە پێویست دەزانن. پرسیار ئەوەیە، خاوەنی ئەو بۆچوونە لەناو پەیروانی دینەکە زۆر بەرچاون دروست ئەوەیە کە ئەو بۆچوونە بە هێزتر بکرێ یان لە رێگەی هێرشی نارەوا بۆ سەر مەکتەبەکە رێژەی دڵساردبووەکان لەو فکرە پەرەی پێبدرێ و هێزی توندوئاژوو بەرهەم بهێندرێ؟ بێگومان وەڵامی شیاو ئەوەیە کە خاوەن ئەو فکرانە پێویستە رێژەیان زۆرتر بکرێ و جیاوازییان لە نێوان دابندرێ. پێویستە ئاماژە بەوە بکەم کە 8 ساڵ لەوە پێش بەرێز بابەشێخ حسێنی بەرێوەبەری گشتی سازمانی خەبات ی کوردستانی ئێران لە نووسینێک سەبارەت بە شەری ترۆریسم ئاماژە بەو راستیە دەکات و دەلێ: پێویستە رەوتە میانەرەوەکان لە رەوتە توندئاژووەکان جیا بکرێتەوە و لە رێگەی تەعامول و دانووستانی زیاتر لەگەڵ خاوەنی ئەو بۆچوونە نەرم نیانە رێگەی پەرەسەندنی زیاتر رەوتە توندئاژووەکە بگیردرێ .ئەوە حەقیقەتێکە هەتا ئاگری ئەو شەرە لە رێگەی خوێندنەوەی نەشیاو خۆشتر بکرێ رێژیێکی بەرچاو تر لە مرۆڤایەتی تێوە دەگلێنێ و پێویستی بە خەمخواردنی هەمەلایەنە هەیە بۆ پێشگرتن لە هەڵایساندنی شەرێکی نەخوازراو و بەرگرتن لە خەسار و تێچووی زیاتر.
9 ساڵ و 9 مانگ و 4 ڕۆژ و 9 کاتژمێر و 31 خوله‌ک له‌مه‌وپێش
